به شرح و بررسی نقش مهم کاتب عدل یا همان دفاتر اسنادرسمی در کشور عراق می پردازیم؛
وجه تسمیه کاتب العدل یعنی نگارنده ی که عادل است و از آیه مبارکه 282 سوره بقره گرفته شده است که پروردگار میفرماید:(( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا تَدایَنْتُمْ بِدَیْنٍ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی فَاکْتُبُوهُ وَ لْیَکْتُبْ بَیْنَکُمْ کاتِبٌ بِالْعَدْلِ)).
کاتب عدل به صورت مختصر وظایف سردفتر اسناد رسمی را در ایران دارد. کاتب عدل به موجب قانون شماره 33 سال 1998 در جمهوری عراق تاسیس شده است و به موجب آن وظیفه تنظیم و مستند سازی اقدامات حقوقی، ثبت اسناد و مستند سازی جهت حمایت حقوقی جمهوری عراق را در پی دارد. سردفتر اسناد رسمی اقدام به سازماندهی و مستند سازی کلیه اقدامات حقوقی به استثنای مواردی که در متن خاص مستثنی شده است (ثبت انواع اسناد و ترجمه رسمی پس از سوگند مترجم مورد وثوق، ثبت ضمانت نامهها و لغو آنها به درخواست ذینفع یا حکم دادگاه) را دارد.
با توجه به اهمیت نقش کاتب عدل در عراق موارد ذیل جهت استحضار تقدیم حضور میگردد:
- نقش کاتب عدل در دفاتر تجارتی:
ماده 17 قانون تجارت عراق اشعار میدارد: قبل از استفاده از دفتر روزنامه، صفحات آن باید شماره گذاری شود و باید در دفتر کاتب عدل هر صفحه امضاء شود و پس از گواهی تمام صفحات و بیان تعداد صفحات، دفترچه ممهور به مهر آن مرجع میشود.
اوراقی که موسسات بخش دولتی برای سازماندهی حسابهای خود استفاده میکنند، باید طبق دستورالعملهای صادر شده توسط وزیر بازرگانی گواهی شوند.
تاجر درپایان سال مالی خود، باید دفتر روزنامه را به کاتب عدل(دفتر اسناد رسمی) ارائه دهد تا تعداد صفحاتی که در آن سال استفاده شده را تایید و گواهی نماید وقتی صفحات دفتر به پایان رسید، باید آن را به دفتر اسناد رسمی جهت ثبت ارائه دهد. در صورت اتمام فعّالیت تجاری بازرگان به هر نحو، شخص تاجر یا وراث او باید دفتر روزنامه را به کاتب عدل جهت ثبت تحویلدهد.
- نقش کاتب عدل در اسناد تجاری وفق قانون تجارت عراق:
ماده 93 قانون تجارت عراق به شرح وظایف کاتب عدل در موارد صدور حواله های تجارتی میپردازد که اهم مطالب آن به شرح ذیل است:
ثبت واخواست نکول یا اعتراض عدم تادیه اسناد تجارتی به وسیله کاتب عدل صورت میپذیرد، درصورتی که حواله در تاریخ سررسید جهت پرداخت به رویت نرسد هر یک از مدیون ها میتواند مبلغ حواله را به دفتر اسناد رسمی(کاتب عدل) حوزهای که میبایست حواله در آن پرداخت گردد،تحویل دهد. هزینه سپرده (مطابق مقررات این ماده) بر عهده حامل حوالهمیباشد.در زمان تحویل سپرده، کاتب عدل در رسید، مقدار مبلغ، تاریخ حواله و تاریخ سررسید و نام شخصی که وجه به نفع وی تودیع شده را درج و تسلیم مینماید.