حقوق مالکیّت فکری و معنوی در جمهوری فدرال عراق
در شرح ذیل به بررسی قوانین جاریه حوزه حقوق مالکیّت فکری و معنوی در جمهوری فدرال عراق می پردازیم:
قوانین مالکیّت فکری و معنوی در قوانین عراق:
مالکیت فکری بر مبنای مصادیق مورد حمایت، به دو بخش «مالکیت ادبی – هنری» و «مالکیت صنعتی» تقسیم‌بندی می‌شود که در هر بخش مصادیق متفاوتی مورد شناسایی و حمایت قرار میگیرند. حق مؤلف یا کپی رایت یا مالکیت ادبی و هنری، حق پدیدآورنده آثار ادبی، هنری و علمی در نامیده شدن اثر به نام او و نیز حق انحصاری وی در تکثیر، تولید، عرضه، اجرا و بهره‌برداری از اثر خود است.
مالکیت ادبی و هنری شامل دو بخش است: ۱) حقوق پدیدآورندگان اصلی آثار هنری و ادبی و ۲) حقوق جانبی
اثر مورد نظر در حقوق مالکیت ادبی و هنری شامل آثار نوشتاری، آثار سمعی و بصری، اثر سینمایی، آثار تجسمی و اثر فنی است. داشتن ویژگی اصالت و مشروعیت اثر موجب بهره‌مندی از حمایت مالکیت ادبی و هنری می‌شود، هر چند ممکن است که شرایط دیگری هم مدنظر قرار گیرد. حقوق مادی ناشی از مالکیت ادبی و هنری شامل حق نشر و تکثیر، حق اجرا و عرضه و خواندن اثر براى عموم، حق ترجمه، حق پخش اثر از طریق صدا و تصویر، حق ضبط اثر و حق تهیه فیلم، حق تولید اثر سازگار یا حق تلفیق و حق استفاده از پاداش و… است. همچنین حق انتساب اثر به پدیدآورنده، حق حرمت و تمامیت اثر و حق تصمیم‌گیرى در مورد انتشار اثر جز حقوق معنوی ناشی از مالکیت ادبی و هنری است. اثر خلق شده به محض به وجود آمدن، به وسیله کپی رایت مورد حمایت قرار می‌گیرد و نیازی به ثبت آن نیست.
قانون حق چاپ یا کپی رایت عراق شماره ۳ درسال ۱۹۷۱ تصویب شد و بعداً در سال ۲۰۰۴ با دستور ائتلاف موقّت اصلاح شد. این اصلاحات، قانون حق چاپ یا به اصطلاح کپی رایت را به صورت مدرن و به روز تدوین نموده است و به نگارنده یک اثر در مدّت زندگی خود و تا ۵۰ سال پس از مرگ او حمایت اعطا می‌کند واز حقوق مالکیّت فکری و معنوی او محافظت می‌نماید.
قانون حق چاپ یا قانون موسوم به کپی رایت از نویسندگان آثار اصلی ادبی، هنری و علمی از هر نوع و همچنین از روش بیان اهمیت و هدف و ماهیّت نگاشته آنها حمایت می‌کند. دستور موقت ائتلاف چتر حمایت و حفاظت خود را شامل آثاری می‌کند که روش بیان آنها؛ نوشتن، صدا ، نگارگری، نقاشی یا حرکت است و لیستی از مطالب با ماهیّت خاص را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. این قانون در سال ۲۰۰۴ میلادی گستره شمول حمایت جمهوری فدرال عراق را از حقوق مالکیّت فکری و معنوی گسترش داده که تا قبل از صدور و تصویب این اصلاحیه، قانون حفاظت از داده‌های رایانه‌ای که پیش از آن مجری بود نمی‌توانست به این گستردگی از آثار فکری و علمی و ادبی حمایت نماید.
بدون اجازه کتبی نویسنده یا قائم مقام قانونی یا وراث وی ، هیچ شخصی مجاز به تولید مجدد اثر دارای حق چاپ نیست. ترجمه ، اقتباس ، تنظیم موسیقی یا تغییر شکل کار دیگری که قبلاً وجود داشته است نیز از موارد این ممنوعیت است که مستلزم کسب اجازه از صاحب اثر می‌باشد. استیذان از صاحب اثر می تواند مشمول اجاره منافع تجاری برای دیگری یا توزیع و فروش یک اثر و یا سایر روش های انتقال مالکیت استفاده از هر نسخه علمی یا ادبی یا هنری در اثر مشابه را فراهم آورد.
قانون موسوم به شماره ۸۳ دستور موقت ائتلاف عراق، برخی از حمایتهای قانونی و حقوق حقه صاحب اثر از جمله؛ حق انحصاری اقتصادی که برای بهره برداری برای یک دوره ۵۰ ساله محاسبه شده از تاریخ ثبت یا انتشار را شامل می‌شود. برخی از این حقوق به تولیدکنندگان صوت و تصویر به طور مشابه، حق انحصاری بهره برداری از صوت و تصویر را در بازه زمانی ۵۰ ساله از زمان فوت صاحب اثر اعطاء می‌کند.
نقض حقوق مندرج در این قانون، به عنوان سرقت خاص محسوب و مشمول جزای نقدی ۵،۰۰۰،۰۰۰ دینار و تا ۱۰،۰۰۰،۰۰۰ دینار خواهد بود. در صورت تکرار جرم توسط مجرم، مجازات وی تشدید و به حبس از پنج تا نه سال و یا جزای نقدی از ده میلیون دینار تا بیست میلیون دینار تبدیل می‌گردد.
شماره دستور ائتلاف به شماره ۸۳ مصوب ۲۰۰ اختیارات گسترده‌تری به دادگاه عراق می‌دهد تا دستور ضبط و از بین بردن همه نسخه‌های کپی برداری شده یا ضبط شده را صادرمی‌کند. توقیف آلات و ادوات جرم مورد استفاده توسط جاعلین و متخلفین که مستقیما برای ارتکاب جرم. استفاده می‌شود نیز در زمره این مجازات‌هاست. دادگاه می‌تواند علاوه بر صدور حکم به مجازات و توقیف ابزار و الات جرم، متخلف را به جبران خسارت حقوق ناشی از مالکیت فکری و ادبی و علمی محکوم نماید.
