به شرح ذیل به بررسی و تبیین موضوع شرکت های تک سهامداری در عراق موسوم به شرکت فردی و انحصاری میپردازدیم:
شاید این موضوع در نظر برخی خوانندگان غیرمعقول باشد اما آنچه واضح است این است که به اقتباس از حقوق فرانسه کشور عراق نیز شرکت تک سهامداری یا فردی را به رسمیت شناخته است.
در حقوق تجاری عراق یعنی ماده ۴، قانون شرکتهای تجاری عراق تعریف شرکت چنین آمده است ؛
شرکت در عراق :عقدی است که به موجب آن دو یا چند نفر با تقدیم حصهای از سهم اعم از مال و یا ارائه عمل در یک عملیات اقتصادی به منظور تقسیم سود یا زیان ناشی از آن شریک می‌شوند. همانطور که از ظاهر ماده مشخص است از شرکت تک سهامداری در عراق موسوم به شرکت فردی و انحصاری در عراق سخنی به میان نیامده است.
اگرچه این تعریف جامع و مانع نیست و کلیه شرکتهای تعریف شده در قانون شرکتهای عراق با اصلاحات مصوّب ۲۰۰۴ میلادی را پوشش نمیدهد، لکن بلافاصله در بند یکم ماده ۴ این قانون این چنین آمده است که:
به استثناء مفاد بند (اوّل) این ماده،
۱ شرکت ممکن است مطابق مفاد این قانون از یک شخص حقیقی تشکیل شده باشد که به عنوان (شرکت فردی) نامیده میشود. شرکتهای فردی که مالکیّت آن در انحصار یک شخص حقیقی میباشد، سهامدار آن دارای مسئولیّت شخصی و غیر محدود نسبت به جمیع تعهدات شرکت است.
در خصوص مقررات حاکم بر این شرکت باید گفت که به موجب ماده ۱۴ قانون شرکتهای تجاری عراق در صورتی که یک نفر مبادرت به تاسیس شرکت با مسئولیّت محدود نماید یا شرکت از نوع شرکت فردی باشد، موسس شخصا میتواند مبادرت به انشاء شرکتنامه یا بیانیه حسب مورد نماید. بدیهی است پرداخت سهام شرکت نیز برعهده مالک و موسس شرکت فردی میباشد. به موجب بند ۲ ماده ۳۸ قانون شرکتهای تجاری عراق، طلبکار شرکت فردی علیه مالک شرکت، یا مالک سهام آن طرح دعوی خواهد نمود و بدون اعلام و ابلاغ قبلی وفق مقررات جاری قانونی حق توقیف اموال شرکت را خواهد داشت.
از آن جهت که شرکت فردی فاقد اساسنامه و شرکتنامه است در شرکت فردی یا انحصاری، انتقال مالکیت سهام از طریق اصلاح بیانیّه شرکت انجام میشود. درصورتی که انتقال سهام شرکت به بیش از یک نفر اراده شود یا انتقال سهام به بخشی از آن معطوف باشد، در این صورت اقدام سابق الذکر تنها با تبدیل شرکت فردی به انواع شرکتهای دیگر قانون شرکتهای تجاری عراق ممکن خواهد بود. به موجب بند دوّم از ماده ۷۰ قانون شرکتهای تجاری عراق اگر صاحب انحصاری سهام در شرکت فردی فوت کند و بیش از یک وارث داشته باشد و وراث تمایل به ادامه حیات شرکت داشته باشند و مانع قانونی نیز برای ایشان موجود نباشد، شرکت انحصاری میبایست به انواع دیگر شرکتهای پیش‌بینی شده این قانون تبدیل شود.
از حیث مطالعه تطبیقی باید گفت در حقوق تجاری ایران شرکت تک سهامداری موضوعیت ندارد. ثبت شرکت با یک شخص در حقوق ایران ممکن نیست و نهاد شرکت تک نفره به رسمیت شناخته نشده است. در حقوق ایران ثبت شرکت توسط یک شخص حقیقی ممکن نیست لکن بسیاری از شرکت های دولتی را خواهید یافت که مالک اصلی آن دولت یعنی یک شاکله واحد است.
